Cihân bağında ey âkil budur makbûl-i ins ü cin...

“Cihân bağında ey âkil budur makbûl-i ins ü cin
Ne sen bir kimseden incin ne kimse senden incinsün”

Ömer Şevket Erzurûmi’nin bu beyiti; ehl-i târîk’in yani nazenin kimselerin en mühim düstûrlarından birini anlatır. Tüm mahlukata şefkat ve hürmet ile muamele edilmesi eşref-i mahlûkat’tan beklenen bir ahlaktır. Bir kimseyi incitmek onu üzmek bir yana, medeniyetimizin büyükleri bir şey istemeyi, yük olmayı bile kendi ahlaklarına yakıştırmamışlar bizleri de bu ahlaka,bu nezakete davet etmişlerdir.

“Dervişlik yâr olmaktır, bar değil”

Yaratılmış ne var ise onlara sevgi ve cömertlik ile yaklaşıp daima ikram etmişlerdir. Kendi haklarından ve kendilerinden dahî ikram ederek muhataplarını öteki olarak görmemişlerdir. Bu nezaket o denli insanımızı kuşatmıştır ki onlar için helal olan yani meşru hakları olan birtakım nimetlerden vazgeçmişlerdir. Bu denli büyük bir ahlak yüksekliği ile inşa edilen medeniyetimiz de nice zaferlerle cihana nizam veren bir konuma yükselmiştir.

Kendi idrak kapasitemizce anlamaya çalıştığımız her beyitte olduğu gibi bu beyit de romantik bir mesele olmaktan öte yine ontolojik bir teoriye dayanıyor. İncitmemek elbette temel hoşgörü ve edep ilkeleri ile temelleri atılan bir ahlak olsa da daha derinlere indikçe yine tevhide ve hayaldeki varlığın yokluğuna ulaşıyoruz. Kendi hayal varlığının yokluğuna erişen insan; yegane varlığa, sevgilisine vasıl olunca onun için incinmek mümkün olmuyor. Her şeyde ve her fiilde sevgilisini gören kâmil yani entelektüel insan, incinmeyi unutuveriyor. Böyle olunca incitmek de bu insan için korkulası, dehşetli bir olgu haline geliyor.

Bizler bu denklemi kendi kapasitemizce insanlara nezaket ile yaklaşarak, onları mutlu etmenin yollarını arayarak, ilim ve bilim ile insanlığa hizmet etmeye gayret ederek kurmalıyız. Muhataplarımız için yâr olmalı, islâmın ahlakıyla donanıp onlar için emîn insanlar olmalıyız. Başkalarının kusurlarını görmek yerine kendimize dönüp insaf ile kendimizi sorguya çekmeliyiz. Bunları başardığımızda inanıyoruz ki cihân’da ne inciten kalır ne incinen. Zulmün her yana yayıldığı modern dünya, ancak bu yüksek islam ahlakı ve ilmi ışığında temizlenebilir. Niyaz ediyoruz ki bizler de büyüklerimizin bu güzel sözleriyle onların elimizi tutması ile temizlenir ve incinmeden makbûl insan olmayı öğreniriz.